Беларускія загадкі — пра чалавека, рэчы, прыроду і жывёл

Амаль усе ведаюць пра беларускія прымаўкі і прыказкі, а што наконт беларускіх загадак? Пагарталі кнігу філолага і педагога з Мядзельшчыны Яўгена Рапановіча.

І цяпер PALATNO загадвае загадкі.

Яўген Рапановіч — беларускі філолаг, мовазнаўца, педагог. Нарадзіўся 27 верасня 1929 года ў Холме — тады гэта быў Вілейскі павет Віленскага ваяводства Польшчы, цяпер — Мядзельскі раён Мінскай вобласці Беларусі. Да Другой сусветнай вучыўся ў польскай школе, пасля пачатку вайны — у беларускай. Скончыў Пастаўскае педвучылішча, курсы ў Маладзечанскім настаўніцкім інстытуце, пасля — філалагічны факультэт БДУ. Яўген Рапановіч працаваў у школах Будслава, Дзягіля, Слабады і Мільчы. У 1960-1970-я — загадчык рэдакцыі мовы і літаратуры выдавецтва «Беларусь», выкладчык рускай мовы ў Гаванскім інстытуце імя Горкага, рэдактар Галоўнай рэдакцыі Беларускай Савецкай Энцыклапедыі, галоўрэд у «Народнай асвеце» і Дзяржкамвыдаце.

Навядзіце курсор мышы на загадку (або націсніце на яе, калі вы з мабільнай прылады), каб убачыць адказ на яе.

Чалавек, яго рэчы, часткі цела

Зямля белая, насенне чорнае, пяцёра аруць, двое глядзяць, адзін кіруе.
Ішоў, ішоў — дзве дарогі знайшоў і ў абедзве пайшоў.
Кожнаму трэба, а ніхто сам сабе не робіць.
Паміж двух свяціл я пасярэдзіне адзін.
Худы конь, а ўсё возера выпіў.
Прыйшоў госць без вясцей, паеў курачку без касцей — курачка цэлая і госць сыты.
Два браты родныя праз мяжу жывуць, адзін аднаго думкі ведаюць, ды ніколі не бачацца.
Качан не качан, ельнік не ельнік: ні з’есці, ні ссекчы, ні прайсціся.

Рэчы і прылады працы

Бяжыць свінка, стальная спінка, хвост канапляны.
Вадкае, а не вада, белае, а не снег.
Вісіць сіта, а не рукамі звіта.
Глядзіць хвігай, а ўсе цалуюць.
Малатамі куюць і нам даюць.
На адным месцы крыжоў дзвесце.
У агні мокне, у вадзе сохне.
Цэлы дзень кланяецца, а прыйдзе дамоў — расцягнецца.

Чытайце таксама: Дзесяць беларускіх загадак, якія вы адгадаеце не адразу

Расліны і жывёлы

Баран стаіць, воўна дрыжыць.
Бег кот, павесіў хвост на плот.
Галаву ядуць, цела выкідаюць, а скуру носяць.
Два разы нараджаецца, адзін раз памірае.
Круглая, ды не гарбуз, з хвастом, ды не мыш.
Лёг вусаты, а ўстаў гарбаты.
Паверх лесу агонь гарыць.
Румяны Піліп да палкі прыліп.
Семсот муляроў змуравалі дом без вуглоў.
Чырвона, ды не дзеўка, зялёна, ды не дуброва.

З’явы прыроды

Без кораня, а расце.
Без ног, без крылаў, а да неба ўзнімаецца.
Белы, а не цукар, без ног, а ідзе.
Ні стучыць, ні гручыць — у аконца глядзіць.
Сярод поля капыток ляжыць.
Уцячы — не ўцячэш, падняць — не падымеш.
Чырвонае карамысла праз рэчку павісла.

Тэхніка, культура, іншыя тэмы

Без крылаў — ляціць, без голасу — свішча.
Дай піць — будзе гаварыць.
Кіну аб кацёл — не разаб’ецца, пушчу на ваду — расплывецца.
Не ткачыха, а адзявае; не шавец, а абувае; не гаспадыня, а корміць; не чараўніца, а цуды робіць.
Паўзе чарапаха, стальная рубаха.
Ходзіць полем з краю ў край, рэжа чорны каравай.
Дваццаць два чалавекі забіць мяне хочуць; як заб’юць, адзінаццаць радуюцца і адзінаццаць сумуюць, а я жывы застаюся.
Вісіць ігруша — есці нельга, бо ў сярэдзіне агонь.